Khozat
A town in the Western Armenia (as shown within the blue lined area), in the province of Kalan (Khalan) and Kherpert. It is surrounded by Ovajik and Polumer in the north, Mazgert and Kezel Kilisa in the east, Pertek in the south and Chemesh-Hezek in the west. The population was 9238 in 1997 and 9143 in 2000 (including all villages). Its land area is 877 km2 and has roads to Ovajik and Erzinjan from Perteg and Kherpert (since there is not a bridge between these two distances travellers use little ferries on the water of Keban Dam or the road from east direction Kighi-Kalan and west Sivas-Divrigi international road. All roads are in normal condition with military controls on the borders of towns and military bases.
Khozat takes a middle position in the region and therefore has been used as a strategic location during centuries by local and international powers. Whereas, only a short period (in order to eliminate and/or discriminate local feudal landlords and administrators -in 19th cc-)it was promoted to an (artificial) official center, when the ottoman hamidies (selected oppressive garisons-official guerillas) were created as well in the Western Armenia.
As many other towns and some villages, Khozat takes place in a narrow valley for being in safe condition during long and cold winters and very hot summers (averages :35c in summer / -10,5 c in winter). In spite of (somehow modern and developed) city of Kalan (as its official name Tunceli)'s fast spreading around its valley, Khozat is still in the valley of poverty and safety as used military base for republic and battleground for numerous armed groups (including socialists, communists and kurds those are desperate for freedom). In other words, starting from the slaughter of Armenians by hamidies in the 19th cc and genocide in the 20th cc, its basin has never seen a piece of silence and development (except last attempt to bring electricity and water to the last remaining houses as thousands of them were pillaged by contra-guerilla till the end of 1990s) and the blood is still pouring to the rivers of Merjan Mountains.
Taking all of above into the consideration and whole statistical data in practice, in the borders of Khozat, mostly old habitants live and never visit any other places around. Youngsters try to migrate to big cities or study and only little percentage of them visit their families in summers. The most important sources for habitants are farming (generally wheat) and animal husbandry (generally sheep and goat) as limited by geography and goverment -because of suspicion of aiding armed groups by locals around the region.
Although there are so few remainings from Armenian culture nowadays due to destruction of them during genocide in 1910s and massacres of other minorities in 1930s by heavy-armed machines, it is told from old ones to young ones that 9/10 of villages were owned by Armenians and in a unique mixed village Armenians lived with minorities (nearly so few turks and Greeks, but mostly kurds, Alevis and Zazas (an uncertain minority group which defines itself Persian-Armenian and Near Asian culture -even Shamanist-probably kind of zarathustraian) lived together so limitation in the region could create such difference from northern parts of Murat River and Erzinjan where every culture has its own village.
Tigranes (based on own observations, old stories and knowledge without copy & paste).
MAP Sources: 1- Map of Armenia and Adjacent Countries by H.F.B. Lynch & F. Oswa. 2- Asia Minor (Stieler 1891), posted by maproom.org
Needs translation to English
Խոզաթ, (Хозат, Khozat), Գյուզաթ, Գոզաթ, Խոզադ, Խոզատ, Ղոզաթ, Ղուզատ — Գյուղաքաղաք (քաղաք, ավան, գյուղ ) Արմ Հայաստանում, Խարբերդի նահ–ի Դերսիմի գավ-ում, Խոզաթի գվռկ-ում, գավ–ի և գվռկ-ի կենտրոնը: Թուրքերը գրում են Գոզաթ և Գյուզաթ, արևմտահայ աղբյուրներում՝ Խոզադ ձևերով: Խ նույնացվում է բյուզանդական Թեոփիլոս կայսեր 837 թ գրաված հայկական բնակավայրերի շարքում թվարկված Խոզան (տ) բնակավայրի հետ, որը հետագայում Ասողիկը (10-րդ դ) հիշատակում է որպես գք: Նոր ժամանակներում համարված է նաև ավան, գ և ք: Գտնվում է Դերսիմի կենտրոնական մասում, Արածանիի աջակողմյան վտակ Փերի գետի աջ օժանդակներից մեկի ակունքի շրջ-ում, Խարբերդից մոտ 42 կմ հս, ջրառատ ու բարձրադիր սարավանդի վրա: Շրջապատ ված էր խիտ այգիներով, իսկ գք–ից 2—3 կմ հս` անտառապատ տարածքներ էին: Խճուղային ճանապարհով կապված էր Խարբերդի, իսկ գ-ամիջյան ճանապարհներով՝ շրջակա բնակավայրերի հետ : 1880–ական թթ ուներ 150 տ, որից 30 տ հայերի իսկ մնացածները՝ քրդեր ու թուրքեր: 1915 թ ուներ 864 տ՝ 8640 հայ բնակչով և 324 տ` 1944 քուրդ բնակչով: Հայ բնակչության մի մասը տեղացի էր, իսկ մյուս մասը եկել էր Խարբերդից, Արաբկիրից, Ակնից, Չմշկածագից: Հայերն զբաղվում էին առևտրով, արհեստներով, երկրագործությամբ և այգեգործությամբ: Քրդերի հիմնական զբաղմունքն անասնապահությունն էր: Գավ-ում և նրա սահմաններից դուրս հայտնի էին Խ-ի բուրդը, գորգերը, մրգերը - հատկապես ընկույզը: 19-րդ դ 80-ական թթ ուներ 50 խանութ ու կրպակ, մի քանի տասնյակ արհեստանոցներ, շուկա: 20-րդ դ սկզբին պահպանվում էին ս Փրկիչ անունով փայտաշեն և ս Գևորգ անունով քարակերտ եկեղեցիները, գք-ում գործում էր հայկական ուսումնարան 70-80 աշակերտներով: Շրջակայքում կային 6 եկեղեցու ավերակներ, դեպի Խարբերդ տանող ճանապարհին շինված էր քարուկրե ամուր կամուրջ: Հնություններից երևում է, որ Խ անցյա լում եղել է բազմամարդ ու շեն բնակավայր: 1915 թ Խ–ի հայ բնակչությունդ ենթարկվեց ջարդի և բռնագաղթի:
Խոզաթ, Хозат, Khozat, Գյուզաթ, Գոզաթ, Խոզադ, Խոզաթ, Ղոզատ, Ղոզատ — Գավառակ (կազա) Արմ Հայաստանում, Խարբերդի նահ–ի Դերսիմի գավ–ում: Կենտրոնն էր Խոզաթ գք-ը: Տարածված էր Դերսիմի գավ–ի կենտրոնական մասում, Խարբերդից հս: Լ-նային շրջ է: 20-րդ դ սկզբին ուներ 30 բնակավայր, որից 15-ը՝ քրդաբնակ, 15-ը հայ և քուրդ խառը բնակչությամբ: Այստեղ կար 5070 տ՝ 38284 բնակչով, որից 1966 տ հայեր՝ 19660 բնակչով, 3104 տ քրդեր` 18264 բնակչով: Զբաղվում էին երկրագործությամբ, անասնապահությամբ, այգեգործությամբ: 1890-ական թթ, երբ Դերսիմը նահ (վիլայեթ) էր, Խ նրա գավ–ներից մեկն էր և իր կազմում ուներ 4 գվռկ (կազա) ու 3 գ-ախումբ (նահիե): 20-րդ դ սկզբներին Խ գվռկ էր` Դերսիմի գավ-ի կազմում: Խ Չմշկածագի, Մազկերտի և Փերիի գվռկ-ների հետ համապատասխանում էր պատմական Չորրորդ Հայքի Փոքր Ծոփք գավ–ին :