Հովհաննես Թումանյան: Կիկոսի մահը

Կիկոսի մահը
Հովհաննես Թումանյան

Մի աղքատ մարդ ու կնիկ են լինում, ունենում են երեք աղջիկ:

Մի օր հերը աշխատելիս է լինում, ծարավում է, մեծ աղջկանը ջուրն է ղրկում: էս աղջիկը կուժն առնում է գնում աղբյուրը: Աղբրի գլխին մի բարձր ծառ է լինում: էս ծառը որ տեսնում է՝ իրեն-իրեն միտք է անում.

- Հիմի որ ես մարդի գնամ ու մի որդի ունենամ, անունն էլ դնենք Կիկոս. Կիկոսը գա էս ծառին բարձրանա ու վեր ընկնի, քարովը դիպչի մեռնի...

- Վա՜յ, Կիկոս ջան, վա՜յ...

Տեղն ու տեղը ծառի տակին նստում է՝ սկսում է սուգ անել.

Գնացի մարդի,

Ունեցա որդի,

Գդակը պոպոզ,

Անունը Կիկոս.

Վեր ելավ ծառին,

Ցած ընկավ քարին...

Վա՜յ Կիկոս ջան,

Վա՜յ որդի ջան...

Մերն սպասում է, սպասում, տեսնում է չեկավ, միջնեկ աղջկանն է ղրկում: Ասում է. – Գնա’ մի տե՛ս, քույրդ ընչի ուշացավ:

Միջնեկ աղջիկն է գնում:

Մեծ քույրը սրան որ հեռվից տեսնում է՝ ձենն ավելի է բարձրացնում:

- Արի՛, արի՛, անբախտ մորքուր, տես քո Կիկոսն ինչ եղավ:

- Ի՞նչ Կիկոս:

- Բա չես ասիլ`

Գնացի մարդի,

Ունեցա որդի,

Գդակը պոպոզ,

Անունը Կիկոս.

Վեր ելավ ծառին,

Ցած ընկավ քարին...

Վա՜յ Կիկոս ջան,

Վա՜յ որդի ջան...

- Վա՜յ Կիկոս ջան, վա՜յ - գոռում է միջնեկ քույրը, նստում է մեծ քրոջ կողքին ու սկսում են միասին սուգ անել:

Մերն սպասում է, սպասում, տեսնում է չեկան, պստիկ աղջկանն է ղրկում: Ասում է.

- Աղջի’, մի գնա տես քույրերդ ի՞նչ եղան: Գնացին, ետ չեկան:

Հիմի պստիկ աղջիկն է գնում: Գնում է տեսնում՝ երկու քույրերն էլ աղբրի գլխին նստած լաց են լինում:

- Քա՛, ընչի՞ եք լաց ըլում:

Մեծ քույրը թե՝ բա չես ասիլ`

Գնացի մարդի,

Ունեցա որդի,

Գդակը պոպոզ

Անունը Կիկոս.

Վեր ելավ ծառին,

Ցած ընկավ քարին...

Վա՜յ Կիկոս ջան,

Վա՜յ որդի ջան...

- Վա՜յ քու մորքուրին, Կիկոս ջան, վա՜յ, – սա էլ է գլխին տալիս ու մյուսների կողքին նստում, ձեն-ձենի տալիս:

Մերն սպասում է, սպասում, տեսնում է աղջիկները չեկան, ինքն է գնում:

Հեռվից իրենց մորը տեսնում են թե չէ՝ երեք աղջիկն էլ կանչում են.

- Արի՛, արի՛, անբախտ տատի, տես թոռանդ գլուխն ինչ է եկել:

- Ի՞նչ թոռ, այ աղջկերք, ի՞նչ է պատահել:

Մեծ աղջիկը թե՝ բա չես ասիլ, ա’յ մեր`

Գնացի մարդի,

Ունեցա որդի,

Գդակը պոպոզ,

Անունը Կիկոս.

Վեր ելավ ծառին,

Ցած ընկավ քարին...

Վա՜յ Կիկոս ջան,

Վա՜յ որդի ջան...

- Վա՜յ, քոռանան քու տատի աչքերը, Կիկոս ջան. – մերն էլ ծնկանը զարկում է, նստում է աղջիկների կողքին, սկսում է նրանց հետ սուգ անել:

Մարդը տեսնում է կնիկն էլ գնաց աղջիկների ետևից ու սա էլ չեկավ: Ասում է՝ մի գնամ տեսնեմ էս ինչ պատահեց, որ սրանք իրար ետևից գնացին մնացին աղբրումը:

Վեր է կենում գնում:

Կնիկն ու աղջկերքը հենց սրա գլուխը հեռվից տեսնում են թե չէ, ձեն են տալի.

- Արի՛, արի’, անբախտ պապի, արի տես քու Կիկոսի գլուխն ինչ է եկել... վա՜յ քու Կիկոսին...

- Ի՞նչ Կիկոս, ինչ եք ասում, - զարմանում է մարդը: Մեծ աղջիկը թե՝ բա չես ասիլ, այ հեր՝

Գնացի մարդի,

Ունեցա որդի,

Գդակը պոպոզ,

Անունը Կիկոս.

Վեր ելավ ծառին,

Ցած ընկավ քարին...

Վա՜յ Կիկոս ջան,

Վա՜յ որդի ջան...

- Վա՜յ, Կիկոս ջա՜ն, — ծնկներին տալիս են ու սուգ են անում մեր ու աղջկերք:

Սրանց միջի խելոքը հերն է լինում: Ասում է.

- Ա՛ յ հիմարներ, ինչ եք նստել էստեղ ու սուգ եք անում: Ինչքան էլ սուգ անեք, ինչքան էլ լաց ըլեք, հո Կիկոսն էլ կենդանանալու չի: Վեր կացեք, եկեք գնանք մեր տունը, մարդ կանչենք, ժամ ու պատարագ անենք, Կիկոսի քելեխը տանք, լացով ի՞նչ պետք է անենք: Աշխարհքի կարգ է, ինչպես եկել է, էնպես էլ պետք է գնա:

Դու մի ասիլ՝ սրանց ունեցած-չունեցած չորսոտնանին մի եզն Է լինում, ունեցած փոշին Էլ մի քթոց ալյուր:

Գալիս են Էս եզը մորթում, Էս մի քթոց ալյուրն Էլ հաց թխում, ժողովուրդ են կանչում, ժամ ու պատարագ են անում, Կիկոսի քելեխն ուտեցնում, որ նոր հանգստանում են: