Հովհաննես Թումանյան: Խելոքն ու հիմարը

Խելոքն ու հիմարը
Հովհաննես Թումանյան

Երկու ախպեր են լինում. մինը խելոք, մյուսը հիմար: Խելոք ախպերը միշտ բանեցնում ու չարչարում է հիմարին: էնքան չարչարում է, որ հիմարը հուսահատվում է, մի օր էլ կանգնում է, թե՝

- Ախպեր, էլ չեմ ուզում քեզ հետ կենամ, բաժանվում եմ. իմ բաժինը տուր, գնամ ջոկ ապրեմ:

- Լավ, - ասում է խելոքը, - էսօր էլ դու ապրանքը ջուրը տար, ես կերը տամ. երբ ջրից բերես, ո՛ր ապրանքը գոմը մտնի - ինձ, որը դուրսը մնա – քեզ:

Ժամանակն էլ լինում է ձմեռ:

Հիմարը համաձայնում է: Ապրանքը ջուրն է տանում, ետ բերում: Ձմեռվա ցուրտ օր, մրսած անասուններ, հենց տաք գոմի դուռն են հասնում թե չէ՝ իրար ետևից ներս են թափում: Դռանը մնում է մի հիվանդ քոսոտ մոզի գերաններին քոր անելիս: Էն է մնում հիմարին:

էս հիմարը թոկը վիզն է կապում, իր մոզին տանում ծախելու:

- Ա՛ մոզի, արի, հեյ, - կանչելով գնում է:

Մի հին ավերակի մոտից անցնելիս էլ որ ձեն է տալի - ա՛ մոզի, արի, հե՛յ... - ավերակի արձագանքը կրկնում է.

-Հե՛յ...

Հիմարը կանգնում է:

- Ինձ հետ ես խոսում, հա՞...

Ավերակը ձայն է տալիս.

- Հա՜...

- Մոզին ուզում ե՞ս:

- Ե՜ս...

- Քանի մանեթ կտաս:

— Տա՜ս...

- Հիմի կտա՞ս, թե չէ:

- Չէ՜...

— Դե էգուց կգամ, որտեղից որ է՝ ճարի՜:

- Արի՜...

Հիմարը համաձայնում է ու մոզին ծախված համարելով` ավերակի դռանը կապում է, շվշվացնելով վեոադառնում տուն:

Մյուս օրը առավոտը վաղ վեր է կենում գնում փողերն առնելու: Դու մի ասիլ՝ գիշերը գայլերը մոզին կերել են: Գնում է տեսնում՝ ոսկորները դես ու դեն ցրված ավերակի առջև: - Հը՞, - ասում է, – մորթել ես կերել, հա:

- Հա՜...

- Չաղ է՞ր, թե չէ:

- Չէ՜:

Հիմարը էստեղ վախենում է, կարծում է ավերակի մտքումը կա, որ իր փողը չտա:

- Էդ իմ բանը չի, - ասում է, - առել ես պրծել, ես իմ փողի տերն եմ, բեր իմ փողը - տաս մանեթ դեղին ոսկի՜...

-Սկի՜...

Էս էլ որ լսում է հիմարը, բարկանում է, ձեռի փետը ետ է տանում, տուր թե կտաս ավերակի խարխուլ պատերին: Մին, երկու զարկում է. պատերից մի քանի քար են վեր ընկնում: Դու մի ասիլ` հնուց էդ պատում գանձ է եղել պահած: Քարերը որ վեր են ընկնում՝ ոսկին թափվում է հանկարծ, առաջը լցվում:

- Այ էդպես... բայց էսքանն ի՞նչ եմ անում. տասը մանեթ ես պարտ իմ տասը մանեթը տուր, մնացածը քու փողն է, ընչի՞ս է պետք...

Մի ոսկի է վերցնում, գալի տուն:

- Հ՞ը, մոզիդ ծախեցի՞ր, - ծիծաղելով հարցնում է խելոք ախպերը:

- Ծախեցի:

- Ո՞ւմ վրա:

- Ավերակի:

- Հետո, փող տվավ:

- Իհարկե տվավ: Դեռ չէր ուզում տա, ամա ձեռիս փետովը որ մի քանի հասցրի, ինչ ուներ՝ առաջիս փռեց: Իմ տասը մանեթը վեր կալա, մնացածն իրենն էր, հենց թողեցի էնպես փռված:

Ասում է ու ոսկին հանում ցույց տալիս:

- էդ ո՞րտեղ է, — աչքերը չորս է անում խելոք ախպերը:

- Է՛հ, ցույց չեմ տալ, դու աչքածակ ես, էնքան կհավաքես, շալակս կտաս, որ մեջքս կկոտրի:

Խելոքը երդվում է, որ մենակ ինքը կշալակի, միայն թե տեղը ցույց տա:

- Բեր, - ասում է, - ձեռինդ էլ ինձ տուր, մնացածի տեղն էլ ցույց տուր, որ ես տեսնեմ, տկլոր ես, քեզ համար նոր շորեր առնեմ:

Հմարը նոր շորերի անունը որ լսում է՝ ձեռինն էլ է տալիս ախպորը, տանում է մնացածի տեղն էլ ցույց տալի: Խելոքը ոսկին հավաքում է բերում տուն, հարստանում, բայց ախպոր համար նոր շորեր չի առնում:

Էս հիմարը ասում է, ասում է, որ տեսնում է չի լինում, գնում է դա֊տավորի մոտ գանգատ:

- Պարոն դատավոր, - ասում է, - ես մի մոզի ունեի տարա ավերակի վրա ծախեցի...

- Հերիք է, հերիք, - ընդհատում է դատավորը. - էս հիմարը որտեղից եկավ, ոնց թե մոզին ավերակի վրա ծախեցի... վրեն ծիծաղում է ու դուրս անում:

Գնում է ուրիշներին գանգատվում, նրանք էլ են վրեն ծիծաղում:

Ու ասում են, մինչև էսօր էլ խեղճ հիմարը կիսամերկ ման է գալի, պատահողին գանգատվում, բայց ոչ ոք չի հավատում, ամենքն էլ ծիծաղում են վրեն, իսկ խելոք ախպերն էլ ծիծաղում է ամենքի հետ: